4 en 5 mei

Vroeger.

 

Vroeger werd er niet gesproken over de Tweede Wereldoorlog. Die gitzwarte bladzijde uit onze recente geschiedenis. Want praten over iets waar je zelf zo enorm onder had geleden? Liever niet. En dus hoorde je niet de verhalen van degenen die erbij waren, het zelf hadden meegemaakt. Alleen per toeval. Heel soms.

 

Zo ging het ook in mijn familie. Mijn oma heeft tijdens de oorlog onderduikers in huis gehad. Wist ik niet. Nooit geweten, totdat een journalist er toevallig een keer over begon. Voor mij was het één van de heldenverhalen uit de jaren tussen 1940 en 1945. Iets om trots op te zijn, achteraf te delen met de familie. Maar dat gebeurde niet. Het bleef stil. En zo was er nog veel meer over de oorlog te vertellen. Maar dat wisten we niet. Hoorden we niet. Zagen we niet. ‘Als je het er maar niet over hebt, dan is het er misschien ook niet…’

 

Vroeger. Vroeger is niet nu. Is niet vandaag. Want vandaag weten we alles. Horen we alles. Zien we alles. Elk conflict, elke oorlog: alles komt haarscherp in beeld. Vaak nog veel sneller dan de pers er verslag van kan doen, razen de beelden over internet. Soms ronduit indrukwekkend, recht in het hart rakend. Soms gemanipuleerd, eenzijdig en ongefundeerd. Feit is dat we tegenwoordig niet meer weg kúnnen kijken, omdat we alles zien.

 

En wat een tegenstelling is dat. We zién hoe onschuldige burgers slachtoffer worden van tirannie. We hóren hoe regeringsleiders bevolkingsgroepen uitmaken voor alles wat slecht en lelijk is. We wéten dat de verhoudingen op meerdere plekken in de wereld in tientallen jaren niet meer zo op scherp hebben gestaan als nu. 

 

Maar toch doen veel mensen net als toen. Net als vroeger. Net als vlak na de Tweede Wereldoorlog. Er niet over praten. We lijken te accepteren wat er allemaal gaande is en vergeten daarbij die oh zo belangrijke uitspraak: ‘Dit nooit meer’. Natuurlijk geldt dit niet voor iedereen, gelukkig maar. Er zijn mensen die wél hun nek uitsteken voor de vrede. Mensen die wél de verhalen van toen blijven vertellen. De verhalen van vroeger. Zoals Addy Hendriks net nog deed. Slachtoffer van de Tweede Wereldoorlog. Ooggetuige van het bombardement van Nijmegen op die gitzwarte dag 22 februari 1944. 

 

In de Tweede Wereldoorlog begroeven mensen hun, broers en zussen, hun kinderen. Zo ook de ouders van Gijsbertus Gerardus van Merwijk uit Beuningen. Nog geen twintig jaar geworden stierf hij op 17 augustus 1944, kort voor de bevrijding. Slachtoffer van het regime. ‘Een stille brave werker was Gijs, een van de velen die in ’n vreemd land moesten werken, een slachtoffer van de ellende die een wrede oorlog met zich meebrengt’ , citeer ik uit een krantenknipsel kort na zijn dood. Daar ook: ‘Dierbare ouders, broers, zusters en vrienden. Gaarne was ik langer bij u gebleven, maar wat God doet, is welgedaan’.

 

Als ik dit hardop uitspreek - en als ik die andere verhalen hoor en lees - dan vraag ik me af: hebben we wel genoeg geleerd van toen? Van die ongeveer 55 miljoen doden tijdens de Tweede Wereldoorlog? Van de zes miljoen Joden, waarvan 104.000 uit Nederland, die werden vermoord of omkwamen tijdens de Holocaust? Dat was vroeger, ik weet het. Maar als we daar van hebben geleerd en zeggen: ‘Dit nooit meer’, waarom doen we er met zijn allen dan niet veel meer aan om het geweld te stoppen? Waarom lijkt het leeuwendeel van de mensheid liever weg te kijken van ellende dan zich in te zetten voor de vrede?

 

Met zijn allen zien we hoe momenteel de toekomst van vele miljoenen jonge mensen wordt verkwanseld. Letterlijk en figuurlijk kapot wordt geschoten. Jonge soldaten sterven voor niets. Nog altijd begraven ouders hun kinderen, omdat die om het leven komen in een zinloze strijd. Dit raakt mij, jullie en maakt ons zorgelijk. De oorlog is niet meer ver weg uit ons bestaan. Soms is negeren of wegkijken voor je gevoel de enige optie. Als burgemeester en als mens maak ik mij zorgen om de verharding in de samenleving. We staan niet maar naast elkaar, maar vaker tegen over elkaar.  

 

Daarom roep ik onszelf en U allen op tot medemenselijkheid. Tot compassie en barmhartigheid met onze medemens. Laten we elkaar het  voordeel van de twijfel geven. Ook al vinden we dat soms spannend en moeilijk. Want dát is wat we nodig hebben. In onze gemeente zeggen we ‘Beuningen maken we samen’. Laat dat geen loze kreet worden. De samenleving, zelfs de wereld, dat zijn wij met zijn allen. Laten we niet zwijgen of wegkijken. Laten we het benoemen. Een betere wereld begint bij onszelf.  Want het laatste wat ik wil - het laatste wat wíj willen - is terug naar toen. Terug naar vroeger.

 

Vroeger.